Karmienie starszego konia z problemami z uzębieniem

Wraz z wiekiem konia mogą pojawić się problemy z zębami, które wymagają dostosowania jego diety.

Pytanie: Mój starszy koń stracił większość zębów i nie może jeść siana tak, jak kiedyś. Jak mogę zapewnić mu odpowiednią ilość błonnika w diecie, skoro je teraz tylko granulaty? Czy będzie w stanie uzyskać wszystkie niezbędne składniki odżywcze z granulatów?

Odpowiedź: Zęby koni są interesujące, ponieważ rosną przez całe życie, podobnie jak rysik w automatycznym ołówku. Zęby są ścierane podczas jedzenia, ale stopniowo wyrastają kolejne partie, aż do momentu, gdy "ołówek" się kończy. Starsze konie, które mają niewiele lub w ogóle nie mają zębów, mają trudności z jedzeniem siana, ponieważ nie są w stanie rozdrobnić długich łodyg na drobne kawałki, co było możliwe, gdy ich zęby były sprawne.

Brak zdolności do prawidłowego przeżuwania paszy niesie ze sobą różne konsekwencje. Jeśli siano nie jest rozdrabniane na wystarczająco małe kawałki, koń jest bardziej narażony na kolkę spowodowaną zatkaniem jelit. Większe, źle przeżute kawałki siana mogą również podrażniać wyściółkę jelit, prowadząc do zapalenia ściany jelit i okrężnicy (kolitis). Dodatkowo, większe kawałki siana są gorzej trawione, ponieważ ich mniejsza powierzchnia ogranicza działanie enzymów trawiennych i bakterii jelitowych.

Zamiana siana na granulaty
Jednym z rozwiązań dla starszych koni jest zastąpienie tradycyjnego siana granulatami. Granulaty powstają z drobno pociętego siana, które jest formowane w małe cylindry pod wpływem ciepła i ciśnienia w maszynie zwanej matrycą. W przypadku koni bezzębnych zaleca się moczenie granulatów przed podaniem, aby rozpadły się na małe kawałki i zmniejszyły ryzyko zakrztuszenia się.

Cząsteczki posiekanego siana w granulkach są znacznie mniejsze niż te, które koń rozdrabnia samodzielnie zdrowymi zębami. To zwiększa stosunkowo powierzchnię i często poprawia wykorzystanie paszy dzięki lepszemu trawieniu. Może to być szczególnie pomocne, jeśli Twój koń ma trudności z utrzymaniem odpowiedniej masy ciała.

Błonnik w granulkach a tradycyjne siano
Błonnik to zbiorcze określenie różnych frakcji węglowodanów występujących w paszach. Niektóre z tych frakcji, jak hemiceluloza, są stosunkowo łatwo fermentowane i rozkładane przez mikroorganizmy w jelitach. Inne, jak lignina, nie są trawione. Jeśli siano zostanie przetworzone na granulaty, zawartość błonnika pozostaje taka sama, ponieważ jest on składnikiem komórek roślinnych. Co więcej, błonnik w granulkach może być łatwiej dostępny dla konia dzięki lepszym warunkom dla fermentacji przez mikroorganizmy.

Problemem jest jednak forma błonnika. Konie jedzą granulaty szybciej niż siano, co może prowadzić do nudy. Granulaty dają również mniejsze poczucie sytości i mogą mniej stymulować ścianę jelit. W przypadku przeżuwaczy, takich jak krowy, tzw. "czynnik drapania" (ang. scratch factor) jest ważny dla utrzymania zdrowej wyściółki żwacza. Wiedza na temat znaczenia długich włókien dla zdrowia jelit koni jest ograniczona, ale wiadomo, że granulaty nie tworzą takiej samej jakości "maty włóknistej" w żołądku. Krótszy czas żucia oznacza również mniejszą produkcję śliny, co może prowadzić do gorszego neutralizowania kwasu żołądkowego. Dlatego zaleca się podawanie granulatów w jak największej liczbie małych posiłków w ciągu dnia, aby zmniejszyć ryzyko powstawania wrzodów żołądka.

Zarządzanie ryzykiem w żywieniu koni z problemami z uzębieniem
Karmienie koni o specjalnych potrzebach to często balansowanie między różnymi ryzykami. Choć korzystne może być podawanie części paszy w formie tradycyjnego siana dla zdrowia jelit, jeśli stan uzębienia konia zwiększa ryzyko zakrztuszenia się lub kolki, należy tego unikać. Może być konieczne zaakceptowanie, że dieta konia niesie pewne ryzyko innych problemów zdrowotnych.

Czy granulaty dostarczą wszystkich niezbędnych składników odżywczych?
Jest mało prawdopodobne, aby same granulaty z siana pokryły wszystkie potrzeby żywieniowe konia, podobnie jak nie robi tego tradycyjne siano. Pasze objętościowe zazwyczaj zawierają zbyt mało pierwiastków śladowych, takich jak miedź i cynk, witamin (np. witamina E), a czasem białka o odpowiedniej jakości, aby zaspokoić potrzeby konia.

Jeśli Twój koń radzi sobie dobrze, jedząc wyłącznie granulaty, zaleca się dodanie wysokiej jakości mieszanki uzupełniającej. Jeśli jednak utrzymanie wagi jest trudne przy diecie opartej wyłącznie na granulkach, lepszym rozwiązaniem może być kompletna karma dla seniorów. Tego typu pasze zazwyczaj zawierają składniki łatwiej strawne oraz więcej tłuszczu, co pomaga utrzymać odpowiednią kondycję ciała.

Autor:
Clair Thunes, PhD
Clair Thunes to specjalistka ds. żywienia koni, prowadząca firmę Clarity Equine Nutrition z siedzibą w Gilbert, Arizona. Współpracuje z właścicielami, trenerami i weterynarzami na całym świecie, pomagając w tworzeniu diet dopasowanych do potrzeb koni. Posiada tytuł doktora w dziedzinie żywienia zdobyty na Uniwersytecie Kalifornijskim w Davis.